Malittarisassat
§ 1 - Aqqa najugaqarfialu
Peqatigiiffiup aqqa tassaavoq Peqatigiiffik Kalaallit Meerartaat. Peqatigiiffik 14. januar 1924-mi pilersinneqarpoq Storkøbenhavnimi Nuumilu najugaqarfeqarluni.
§ 2 - Siunertaq
Peqatigiiffiup siunertaraa kalaallit meerartaannik inuusuttortaannillu sammisaqartitsinikkut, taakku nukissaasa piginnaanerisalu nukittorsarnissaat, meeqqat inuusuttullu sanngiinnerusumik inissisimaffillit taakkulu inooqataanikkut ileqqunik akornutaasunik kipititsinissaannut periarfissaat immikkut qitiutillugit.
Siunertaq imaaliornikkut anguneqassaaq:
Kalaallit meerartaasa inuusuttaasalu imminnut naleqartinnerannik, iliuuseqarsinnaassusaannik pitsaasumillu inuuneqarnissaannik nukittorsaaneq Kalaallit Nunaata iluani taamatuttaaq avataani suliniutinik ineriartortitsinikkut piviusunngortitsinikkullu pissaaq.
Peqatigiiffiup siunertai anguniarlugit sammisanik allanik piorsaanikkut.
Aningaasaqarnikkut tunngaavissat makku aqqutigalugit pissarsiariniarneqassapput
Ilaasortaanermut akiliutit.
Innuttaasunit ataasiakkaanit tapiissutit
Aningaasanik katersuiniarnerit assigiinngitsut aammalu peqatigiiffiit allat suliniutaat.
Pisortat namminerlu inuussutissarsiutillit tapiissutaat.
Peqatigiiffiup aningaasaatai aningaasaateqarfiit inuussutissarsiornermik ingerlataqanngitsut aningaasaataasa inisinneqartarneri pillugit malittarisassat qaqugukkulluunniit atuuttut malillugit inissinneqassapput.
§ 3 – Peqatigiiffiup ilaasortai
Ilaasortanngorneq
Ilaasortanngorneq allakkerivik aqqutigalugu allannikkut, e-mailikkut imaluunniit peqatigiiffiup nittartagaatigut allattoqarfimmut allannikkut pissaaq. Ilaasortanngorneq ukiumut ilivitsumut akiliinikkut pissaaq.
Pissutsit immikkut ittut pissutaappata imaluunniit saaffiginnissutip akuerineqannginnissaa siulersuisunut ilaasortat 2/3-iisa piumasarippassuk, ilaasortanngornissaq itigartitsissutigineqarsinnaavoq. Ilaasortanngorniartulli kissaatigippagu itigartitsineq ileqquusumik ukiumut ataatsimiinnermi tullermi naliliiffigineqassaaq. Ilaasortaq ilaasortaanerminit anisimasoq imaluunniit ilaasortaajunnaarsitaasimasoq, aatsaat ilaasortanngoqqissinnaavoq peqatigiiffimmut akiitsuni aaqqiiffigineqarsimappata. Ilaasortat, ilaasortatut pisussaaffinnik nalinginnaasunik naammassinnissimannginnertik pissutigalugu ilaasortaajunnaarsitaasimasut, ukiumoortumik ataatsimiinnermi, ataatsimeeqataasunit 2/3-imik amerlanerussuteqartunit akuerineqarunik, ilaasortanngorteqqinneqarsinnaapput.
Ukiumoortumik ataatsimiinnermi naliliiffigineqarnissamik kissaatini, ilaasortanngornissamik qinnuteqartup ilaasortanngornissamut itigartinneqarnerminik nalunaarfigineqarneraniit, kingusinnerpaamik sapaatip akunneri sisamat kingorna, allakkatigut allattoqarfimmut saqqummiutissavaa.
Ukiumoortumik ataatsimiinnermi aalajangiineq allanngortinneqarsinnaanngilaq aammalu eqqartuussivinnut imaluunniit pisortat oqartussaasuinut allanut suliassanngortinneqarsinnaanani.
Ilaasortaajunnaarneq
Ilaasortaajunnaarneq allattoqarfimmut allakkatigut nalunaarutigineqassaaq, ukiup naatsorsuiffiup naanissaa kingusinnerpaamik qaammatinik pingasunik sioqqullugu.
Ilaasortaajunnaarsitaaneq
Ilaasortaq ilaasortaanermini pisussaaffimminik naammassinninngitsoq imaluunniit peqatigiiffimmut ajoqutaasinnaasumik iliuuseqartoq, siulersuisut 2/3-inik amerlanerussuteqartunit aammalu ukiumoortumik ataatsimiinnermi najuuttut 2/3-inik amerlanerussuteqartunit, ilaasortaq pineqartoq ilaasortaajunnaarsinneqarsinnaavoq. Taamaattoq ilaasortat, akileeqqusaagaluarlutik akiliinngitsut, nalunaarfigeqqaanngikkaluarlugit ukiup naatsorsuiffiup naanerani peerneqarsinnaapput. Ilaasortaanermut akiliummik akiitsoqarneq pissutaalluni ilaasortaajunnaarsitsinermi imaluunniit ilaasortat allattorsimaffiannit peersitsinermi, imaanngilaq ukioq naatsorsuiffik ilaasortaajunnaartitsiffik ilaasortaanermut akiliiffigineqassanngitsoq. Ilaasortat, ilaasortaanissamut pisussaaffinnik naammassinninngitsut allattoqarfiup suliniuteqarneratigut ilaasortatut peerneqassapput.
Ilaasortanngornissamut itigartitsissutip ilaasortamut apuunneraniit sapaatip akunneri sisamat qaangiutinnginnerini, siulersuisunut aalajangigassanngortitsineq peqatigiiffiup allattoqarfianut allaganngorlugu saqqummiunneqassaaq.
Ukiumoortumik ataatsimiinnermi aalajangiineq allanngortinneqarsinnaanngilaq aammalu eqqartuussivinnut imaluunniit pisortat oqartussaasuinut allanut suliassanngortinneqarsinnaanani.
Ilaasortat pisinnaatitaaffii
Ilaasortat peqatigiiffiup inatsisaanik anguniakkatullu aalajangersakkanik malinninnissamut pisussaaffeqarput.
Ilaasortatut akisussaaneq
Peqatigiiffiup ilaasortai peqatigiiffimmut akisussaaffigitinneqartunik sunilluunniit namminneq akisussaaffeqanngillat.
§ 4 – Ilaasortaanermut akiliut
Ukiup ilaasortaanermut akiliuteqarfiup ullorsiutit malillugit ukioq malippaa. Ukiumut tulliuttumut ilaasortaanermut akiliutissaq ukiumoortumik ataatsimiinnermi aalajangiuneqartassaaq.
§ 5 - Ukiumoortumik ataatsimiinneq
Ukiumoortumik ataatsimiinneq oqartussaanerpaartaavoq, ataatsimiittassallunilu kingusinnerpaamik ukiup naatsorsuiffiup naanerata kingorna qaammatit arfinillit ingerlanerini.
Ukiumoortumik ataatsimiigiaqqusineq pisassaaq kingusinnerpaamik ataatsimiinnissaq qaammammik ataatsimik sioqqullugu. Ukiumoortumik ataatsimiinnermi makku oqaluuserineqartassapput:
Aqutsisussamik toqqaaneq.
Siulittaasup nalunaarutaanik siulittaasup saqqummiussinera.
Ukiumut kingullermut naatsorsuutit saqqummiunneqarnerat akuerineqarnerallu.
Siulersuisussanik qinersineq.
Ilaasortat siunnersuutaat.
Taasariaqartut allat.
Ataatsimeeqataasinnaatitaaneq & taasisinnaatitaaneq
Ilaasortaanermut akiliisimasut tamarmik, ukiumoortumik ataatsimiinnermi ataatsimeeqataasinnaapput. Allattoqarfiup piumasarisinnaavaa ukiumoortumik ataatsimiinnissaq, kingusinnerpaamik sapaatip akunnerinik marlunnik sioqqullugu ataatsimeeqataanissamut allaganngorlugu peqataanissaq nalunaarutigeqqullugu.
Peqatigiiffimmut ilaasortat tamarmik ukiumoortumik ataatsimiinnermi taasisinnaatitaapput, taamaattorli takuuk ilaasortat nutaat pillugit allassimasoq. Ilaasortaq ataasiarluni taasisinnaavoq, apeqqutaanani inuk inuttut namminiussuseqarnersoq imaluunniit inatsisitigut pisinnaatitaanersoq pisussaatitaallunilu.
Ukiumoortumik ataatsimiinneq sioqqullugu ilaasortaq qaammatinit pingasunit sivikinnerusumik ilaasortaasimaguni, ukiumoortumik ataatsimiinnermi taasisinnaatitaanngilaq.
Ilaasortamik allamik pisinnaatitsissuteqarnikkut ilaasortaq taasisinnaavoq. Ilaasortaq amerlanerpaamik ilaasortanit marlunnit pisinnaatitsissumik peqarsinnaavoq.
§ 6 - Ukiumoortumik ataatsimiinnermut siunnersuutit
Ukiumoortumik ataatsimiinnermut oqaluuserisassatut siunnersuutit ataatsimiigiaqqusereernerup kingorna ullut 14-it qaangiutsinnagit peqatigiiffimmit tiguneqareersimassapput.
§ 7 - Immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiinneq
Immikkut ittumik ukiumoortunik ataatsimiigiaqqusisoqassanersoq siulersuisut aalajangersinnaavaat. Immikkut ittumik ataatsimiigiaqqusineq ataatsimiinnissaq sioqqullugu qaammammik ataatsimik periarfissaliinikkut pissaaq. Immikkut ittumik ukiumoortumik ataatsimiinnermi oqaluuserisassat ataatsimiigiaqqusinermut ilaassapput.
§ 8 - Siulersuisut
Peqatigiiffik siulersuisunit 5-9-nik ilaasortaqartunit siulersorneqassaaq. Siulersuisunut qinerneqarsinnaapput peqatigiiffiup ilaasortai. Siulersuisunut qinigassanngortitassat ukiumoortumik ataatsimiinneq ullunik 14-inik sioqqullugu peqatigiiffimmut nalunaarutigineqariissapput.
Ukiumoortumik ataatsimiinnermi siulersuisunut ilaasortat arfineq-pingasut tikillugit qinerneqassapput. Tamatuma saniatigut sulisut aalajangersimasumik atorfillit akunnerminni sulisut sinniisissaannik toqqaassapput. Sulisut sinniisaat siulersuisuni ilaasortat sinnerisa pisinnaatitaaffiisulli pisinnaatitaaffeqarpoq. Sulisut sinniisaat ukiuni marlunni atuuttussatut qinerneqartassaaq.
Anguniarneqassaaq siulersuisunut ilaasortat Kalaallit Nunaanneersut Danmarkimeersullu amerlaqatigiinnissaat, taamatullu aqutsisutut inissisimaffiit, siulittaasoq siulittaasullu tullia aammattaaq amerlaqatigiinnik nunat pineqartut marluk akornanni agguaanneqarnissaat. Taamaammat siulersuisut anguniassavaat ukiumoortumik ataatsimiinnermi siulersuisunut qinigassanngortittut nunanit pineqartunit marlunneersuunissaat.
Siulersuini inissisimafinnik inuttaaruttoqassappat, siulersuisut ukiumoortumik ataatsimiinnermit akuerineqanngikkaluarlutik siulersuisut ilaasortassaannik marluk tikillugit toqqaasinnaapput, nunanit marlunnit sinniisoqarnissap kiisalu siulersuisuni piginnaasatigut pisariaqartut pigineqarnissaasa qularnaarnissaat siunertaralugu. Siulersuisunut ilaasortat taakku siulersuisunut ilaasortat sinneri naligalugit siulersuisunut peqataassapput.
Siulersuisut inissitsitsissapput siulittaasumik siulittaasullu tullianik toqqaallutik.
Siulersuisut suleriaasissaq allatanngorlugu suliarisaavaat.
Siulersuisunut ilaasortaaneq akissarsiaqaataassanngilaq, taamaattoq aningaasartuutit siulersuisunut ilaasortaanerup toqqaannartumik nassatarisai matussuserneqarsinnaapput. Siulersuisut naliliinerat naapertorlugu siulittaasup ilassinninnermut allanulluunniit aningaasartuutaanut aningaasaliinissamik aalajangiisoqarsinnaavoq.
§ 9 - Siulersuisut ataatsimiittarneri
Pisariaqartutut nalilerneqaraangat siulersuisut siulittaasup ataatsimiigiaqqusassavai, tamannalu pisassaaq ikinnerpaamik ukiumut sisamariarluni.
Siulersuisut ataatsimiinnerini tamani siulittaasoq ilisimatitsissuteqartassaaq. Siulersuisunut ilaasortat ikinnerpaamik affaat najuukkaangata siulersuisut aalajangiisinnaassuseqartarput.
Siulersuisuni aalajangiinerit amerlanerussuteqarnikkut pisassapput. Taasinernik naligiittoqartillugu, siulittaasup taasinera aalajangiisuussaaq.
Siulittaasoq ataatsimiinnermi najuussinnaanngippat, taassuma suliassai siulittaasup tulliata isumagissavai, taamaappat taasinernik naligiittoqartillugu siulittaasup tulliata taasinera aalajangiisuussaaq. Siulersuisut taamatuttaaq ulluinnarni aqutsisut ataatsimiinneri imaqarniliorneqartassapput.
§ 10 - Ulluinnarni aqutsisut
Siulittaasoq, siulittaasup tulliaa aammalu siulersuisunut ilaasortaq ataaseq ulluinnarni aqutsisunut ilaasortaapput.
§ 11 - Ulluinnarni aqutsineq
Ulluinnarni aqutsinermik isumaginnittussanik, allattuunermik aammalu allattuunerup tullianik siulersuisut atorfinitsitsissapput.
§ 12 – Atsiorsinnaatitaaneq
Atsiorsinnaatitaapput
1. siulittaasoq imaluunniit siulittaasup tullia siulersuisuni ilaasortamik allamik peqateqarlutik, imaluunniit peqatigiiffiup allattaanera peqatigalugu imaluunniit peqatigiiffiup aningaasaqarnermut akisussaasua peqatigalugu imaluunniit
2. siulersuisut tamarmiusut.
Siulersuisut allattaaneq pisinnaatissinnaavaat ulluinnarni nalinginnaasumik ingerlatsinermut tunngasuni tamani peqatigiiffik sinnerlugu iliuuseqarnissamut, aamma allatigut siulersuisut peqatigiiffik pisussaaffiliisinnaanerisa assinganik isumaqatigiissuteqarlunilu peqatigiiffimmut pisussaaffiliinissamik. Ukiut tamaasa ukiumoortumik ataatsimiinnerup kingorna siulersuisut ataatsimiinnerminni siullermi pisinnaatitsissumik nalunaaruteqartassapput.
§ 13 - Ukioq naatsorsuiffik
Ukioq peqatigiiffiup naatsorsuusiorfia tassaavoq qaammatisiutit ukiuat. Naatsorsuutit kukkunersiuisartumit naalagaaffimmit akuerisamit, siulersuisut qinigaannit, kukkunersiorneqartassapput.
Malittarisassat, ukiumut naatsorsuusiortarneq pillugu inatsimmi imaluunniit peqatigiiffiit pillugit inatsisit tassunga assingusut malillugit, naatsorsuutit suliarineqartassapput.
§ 14 - Malittarisassanik allannguineq
Peqatigiiffiup malittarisassai ukiumoortumik ataatsimiinnermi allanngortinneqarsinnaapput. Aalajangiinissamut piumasaqaataavoq, malittarisassanik allanngortitsinissamut siunnersuutip siulersuisut ukiumut ataatsimiinnissamut saqqummiussisimanissaat aammalu allanngortitsinissamik siunnersuuteqarnissaq siulersuisut ikinnerpaamik ¾-iisa aalajangersimassagaat.
Peqatigiiffiup malittarisassaanik allanngortitsisisoqassappat, aatsaat tamanna pisinnaavoq ikinnerpaamik ukiumoortumik ataatsimiinnermi taasisinnaatitaallutik najuuttut 4/5-ii isumaqataappata.
§ 15 - Peqatigiiffimmik atorunnaarsitsineq
Peqatigiiffimmik atorunnaarsitsinissaq ukiumoortumik ataatsimiinnermi aalajangerneqassaaq. Peeqatigiiffimmik atorunnnaarsitsineq taamaallaat pisinnaavoq, siunnersuut ukiumoortumik ataatsimiinnissamut siulersuisunit saqqummiunneqarsimappat, saqqummiunneqarnissaanullu ikinnerpaamik siulersuisunut ilaasortat ¾-ii aalajangiisimappata. Peqatigiiffimmik atorunnaarsitsinissamik siunnersuut aalajangerneqassappat, aatsaat tamanna pisinnaavoq ikinnerpaamik ukiumoortumik ataatsimiinnermi taasisinnaatitaallutik najuuttut 4/5-ii isumaqataappata.
Imm. 1 malillugu peqatigiiffimmik atorunnaarsitsinissaq aalajangerneqarpat, peqatigiiffimmik unitsitsinermi tigusassat imaluunniit sinneqartoorutit peqatigiiffimmut allamut, nunami maani najugalimmut imaluunniit EU-mi/EØS-imi nunamut allamut, nalinginnaasumik ajunngitsuliornermik imaluunniit tamat iluaqutissaannik allatut suliaqarnissamik siunertalimmut, pigisassanngortinneqassapput. Peqatigiiffimmik atorunnaarsitsinissamik aalajangiisoqareerpat, atorunnaarsitsineq peqatigiiffiup siulersuisuisa isumagissavaat.